Vô kinh thứ phát là gì?
Vô kinh thứ phát là hiện tượng sau khi thấy kinh nguyệt, qua thời gian 2 vòng kinh bình thường mà không thấy có kinh nguyệt trở lại (đã loại trừ yếu tố có thai). Vô kinh thứ phát là do buồng trứng không rụng trứng; do rối loạn ngay tại buồng trứng; hoặc do nguồn gốc từ các cơ quan buồng trứng hoạt động, các cơ quan này nằm ở vùng não bộ, cũng có nhiều khi không tìm được lý do tại sao không có rụng trứng. Khi buồng trứng không rụng trứng thì có rối loạn các nội tiết tố sinh dục nữ, gây ra không có kinh hay chu kỳ kinh nguyệt dài và không đều. Nếu là người đã lập gia đình và có nhu cầu mang thai sẽ gây khó đậu thai. Nếu không có nhu cầu mang thai, chỉ có một số rối loạn trong cơ thể như vùng kín khô, rát, dễ bị viêm nhiễm, hay ảnh hưởng đến tâm lý làm lo lắng, hoang mang.
Nguyên nhân vô kinh thứ phát:
Tử cung bị dính do lớp niêm mạc tử cung bị tổn thương bệnh lý (như bị lao ở niêm mạc tử cung) hoặc do nạo (để phá thai hoặc để điều trị một căn bệnh nào trước đó).
Do rối loạn hệ thống nội tiết sinh dục (không phải chỉ ở buồng trứng mà có thể còn ở cả tuyến yên và vùng dưới đồi trên não). Cũng có thể do rối loạn nội tiết của tuyến giáp trạng, tuyến vỏ thượng thận.
Bị hội chứng Stein-Leventhal với biểu hiện lâm sàng là vô kinh thứ phát, rậm lông (tay chân và ria mép), da bị nổi mụn và khô, trên siêu âm thấy buồng trứng to, xét nghiệm nội tiết thấy LH tăng và FSH bình thường hay thấp. (LH và FSH là nội tiết của tuyến yên)
Prolactine (nội tiết tuyến yên) trong máu tăng cao hoặc mãn kinh sớm.
Vô kinh thứ phát do gặp phải hội chứng Sheehan sau sinh (nghĩa là tuyến yên bị hoại tử do người phụ nữ bị băng huyết sau sinh)
Yếu tố thần kinh, tâm lý: vô kinh có thể gặp sau những xúc động mạnh mẽ về tinh thần; vui buồn quá mức, lo sợ quá mức như chiến tranh, quá mong có con (có thai tưởng tượng), di chuyển chỗ ở, những bệnh về tinh thần kinh, động kinh, tâm thần phân liệt…
Yếu tố dinh dưỡng: Chán ăn kéo dài, thiếu ăn, thiếu dinh dưỡng nhất là thiếu vitamin, chế độ giảm cân quá mức,…
Yếu tố nội tiết: Gồm những thay đổi chủ yếu ở buồng trứng (khối u), bệnh của tuyến yên (teo tuyến yên), bệnh tuyến giáp (cường giáp), bệnh tuyến thượng thận (cushing, Addison)
Nhiễm trùng cấp hoặc mãn tính: Thương hàn, phát ban, bệnh hệ thống như lupus ban đỏ hệ thống, thấp khớp, lao.
Thiếu máu nặng.
Nhiễm độc mạn tính: Chì, thuỷ ngân, photpho, rượu, thuốc phiện.
Nhiễm phóng xạ: Tia X, Radium
Các bệnh về phụ khoa: do cắt tử cung, buồng trứng dính sau nạo, dò bàng quang âm đạo.
Điều trị
Trước một trường hợp vô kinh thứ phát, thầy thuốc thường cho điều trị bằng các thuốc nội tiết để tạo nên vòng kinh nhân tạo. Nếu dùng vòng kinh nhân tạo mà người bệnh có kinh được thì nguyên nhân có thể kết luận là do thiếu nội tiết. Nếu vẫn không có kinh thì phải tìm các nguyên nhân khác.
Muốn gây một vòng kinh nhân tạo, thầy thuốc phải sử dụng các loại thuốc nội tiết tương tự như các chất nội tiết của buồng trứng chế tiết ra trong chu kỳ kinh. Đó là các chất estrogen (trong nửa đầu chu kỳ) và progestin (trong nửa cuối chu kỳ).
Để dễ sử dụng và thuận tiện cho người phụ nữ về dùng thuốc trong giai đoạn này, có thể dùng các loại viên thuốc tránh thai kết hợp có chứa cả 2 loại nội tiết buồng trứng là estrogen và progesterone như các viên choice, rigevidon, marvelon. Ngừng uống thuốc 2-3 ngày, người phụ nữ sẽ thấy kinh và như vậy là đã tạo được một vòng kinh 28-29 ngày. Nếu cần thiết có thể cho điều trị vòng kinh nhân tạo trong các chu kỳ kinh tiếp theo, sau khi người phụ nữ đã sạch kinh.
Mất kinh đột ngột ở những phụ nữ trong độ tuổi sinh sản (vô kinh thứ phát).
Theo NTD
