Thai già tháng (thai quá ngày sinh)

Thời gian thai nghén bình thường trung bình là 9 tháng 10 ngày hay 285 ngày (10 ngày tính từ ngày đầu của kinh cuối cùng).Thai nghén được gọi là già tháng khi tuổi thai theo lý thuyết vượt quá 42 tuần hoặc 294 ngày.

Nguyên nhân thai quá ngày sinh

Nguyên nhân của thai già tháng vẫn chưa biết rõ. Tuy nhiên có một số yếu tố nguy cơ như: thai vô sọ, thiếu sulfatase rau thai, sử dụng progesteron kéo dài, tiền sử sinh quá ngày. Nguyên nhân thường gặp nhất là tính tuổi thai không chính xác.

Chẩn đoán thai già tháng 

Hiện nay không có một tiêu chuẩn nào cho phép khẳng định chắc chắn thai già tháng, tuy nhiên tốt nhất có thể dựa vào: Ngày kinh cuối cùng, siêu âm, lượng nước ối (nước ối ít). 

Sau khi đã loại trừ các sai lầm lớn về tuổi thai, chỉ còn một khả năng là theo dõi chặt chẽ lúc cuối thời kỳ  thai nghén để phát hiện suy thai.Dù sao đi nữa, mọi thai nghén vượt quá 41 tuần và 3 ngày là phải có ý kiến của bác sĩ sản khoa theo dõi và đỡ đẻ.

Biến chứng của thai quá ngày 

Nguy cơ cho mẹ: Gia tăng khả năng mổ lấy thai và đẻ có can thiệp thủ thuật, chảy máu sau sinh, nằm viện dài ngày và có nhiều biến chứng.

Nguy  cơ cho thai: Thiểu ối (thiểu năng rau thai): Chèn ép dây rốn, suy thai, tử vong thai đột ngột. Rối loạn trưởng thành thai (chiếm tỷ lệ 10- 20% thai quá ngày).

Hội chứng hít phân su: 25-30 % thai 42 tuần có phân su trong dịch ối.

Thai lớn: Gây đẻ khó, tổn thương xương và gãy xương và để lại chứng thần kinh tại chỗ và lâu dài.

Xử trí khi thai quá ngày sinh

Nhập viện:

Nếu tuổi thai trên 41 tuần và phải được theo dõi sát, sản phụ sẽ được xác định độ trưởng thành và tình trạng sức khoẻ thai nhi.

Hướng dẫn bệnh nhân theo dõi cử động thai, hướng dẫn cho thai phụ đếm cử động thai bắt đầu vào một giờ nhất định trong ngày. Bình thường thai cử động trên 10 lần trong thời gian 12 giờ. Nếu số lần cử động thai giảm dần hay giảm đột ngột là dấu hiệu của suy thai.

Ví dụ sau 2 giờ mà không thấy thai máy cần cảnh giác. Sau 12 giờ không thấy thai máy có thể thai đã tử vong.

Theo dõi chỉ số nước ối bằng siêu âm: Siêu âm thai kiểm tra dịch ối ít nhất 2 lần/tuần. Thiểu ối được định nghĩa khi chỉ số nước ối ≤ 5 hoặc túi ối lớn nhất ≤ 2 x 2cm). Thiểu ối có liên quan đến nguy cơ cao của suy thai và tử vong sơ sinh.

Theo dõi suy thai bằng máy monitor: hai thử nghiệm hay được dùng là thử nghiệm không đả kích (non-stress test) và thử nghiệm đả kích (contraction stress test) như test vê núm vú hoặc test truyền oxytocin. Thử nghiệm này được làm 2 lần/tuần. Chỉ định mổ lấy thai nếu có xuất hiện Dip II.

Chấm dứt thai kỳ:

Trong trường hợp con hiếm hoặc bất tương xứng đầu chậu nên mổ lấy thai.

Nếu có tình trạng suy thai: mổ lấy thai.

Trong những trường hợp khác như thai đã trưởng thành, thai không suy, tiến hành làm test đả kích, nếu dương tính phải mổ lấy thai. Nếu âm tính, phải khởi phát chuyển dạ và đánh giá chỉ số Bishop để tiên lượng khả năng gây chuyển dạ.

Nếu cổ tử cung có thể mở, chỉ số Bishop trên 5, gây chuyển dạ bằng truyền Oxytocin. Trong khi giục sinh phải theo dõi sát tim thai bằng monitoring vì thai có thể suy rất nhanh.

Nếu cổ tử cung không mở, chỉ số Bishop dưới 5, nên kết hợp với các phương pháp thăm dò khác như theo dõi cử động thai, siêu âm đánh giá chỉ số nước ối, monitoring để quyết định gây chuyển dạ hoặc theo dõi tiếp.

Trong trường hợp gây chuyển dạ, làm mềm cổ tử cung bằng misoprostol 50mcg đặt âm đạo.

Nếu trong quá trình chuyền thất bại hoặc xuất hiện suy thai thì cũng phải mổ lấy thai.

Phòng bệnh

Theo các chuyên gia sản khoa, thai phụ mang thai quá ngày vẫn có thể sinh con theo đường tự nhiên, trừ những trường hợp thiếu nước ối hay nhau thai vôi hóa thì mới có thể phải mổ.

Thai phụ cần phải khám thai thường xuyên ngay từ khi vừa phát hiện mình có thai để xác định tuổi thai.Việc khám thai phải được thực hiện sớm ngay từ 3 tháng đầu của thai kỳ. Khám quản lý thai càng sớm thì việc xác định tuổi thai càng chính xác. Nếu để 3 tháng cuối mới siêu âm việc xác định tuổi thai không còn chính xác.

Với các thai phụ khi thấy mình mang thai quá 41 tuần mà chưa sinh thì nên đến bác sĩ để được khám và tìm hướng giải quyết kịp thời.

Thai quá ngày sinh làm cho trẻ sinh ra hay bị suy dinh dưỡng do bánh rau bị già hóa nên dinh dưỡng cho thai kém đi nhiều. Ngoài ra nguy cơ thai bị ngạt hoặc thai lưu với những trường hợp thai quá ngày sinh là rất cao, chính vì vậy thai phụ cần phải theo dõi và nhớ ngày kinh cuối cùng để có thể tính tuổi thai được chính xác hơn. Việc khám thai định kỳ thường xuyên cũng giúp giảm đi những biến chứng do thai bị già tháng.