U lạc nội mạc tử cung.

U lạc tuyến buồng trứng hay gọi đúng hơn là lạc nội mạc tử cung ở buồng trứng. Nội mạc tử cung là lớp màng trong của tử cung, gồm 2 phần, phần nền hầu như không thay đổi và phần tăng trưởng là phần sẽ thay đổi theo chu kỳ kinh nguyệt, trong quá trình mang thai và khi sinh nở.

Thông thường, theo chu kỳ kinh nguyệt, phần tăng trưởng này sẽ phát triển ngày càng dày lên, tích tụ nhiều chất dinh dưỡng nhằm tạo mọi điều kiện thuận lợi để trứng thụ tinh sẽ đến làm tổ khi có thai. Gần hết chu kỳ kinh, do thay đổi nội tiết tố sinh dục nữ, lớp tăng trưởng này sẽ bong ra và tạo ra hiện tượng hành kinh, sau đó, phần này lại tiếp tục tăng trưởng vào chu kỳ kinh sau và cứ thế duy trì suốt giai đoạn tuổi sinh sản.

Trong bệnh lý lạc nội mạc tử cung, nội mạc tử cung sẽ hiện diện ở nhiều nơi khác ngoài lòng tử cung như trong ổ bụng, tại vòi trứng, tại buồng trứng, hoặc bám trên thành ruột v.v… Mặc dù nằm lạc chỗ nhưng các phần nội mạc này vẫn bị ảnh hưởng bởi nội tiết tố sinh dục nên vẫn phát triển dày lên, cương tụ rồi bong ra và gây xuất tiết vào ngày hành kinh.

Tuy nhiên, dịch xuất tiết và xuất huyết từ đám nội mạc này sẽ không được tống ra ngoài như máu kinh mà bị tích tụ lại tại chỗ và ngày càng nhiều lên. Khối lạc chỗ sẽ ngày càng to ra và tạo thành các khối nang chứa dịch, máu và nội mạc tử cung. Nguyên nhân của bệnh cho tới nay vẫn còn chưa rõ ràng, được giải thích là do nội mạc tử cung khi sinh ra đã có mặt ở các vị trí bất thường, hoặc do hiện tượng nội mạc bong ra khi hành kinh đã đi ngược dòng từ lòng tử cung trở ngược ra vòi trứng và có mặt tại các nơi khác trong ổ bụng.

Triệu chứng của tình trạng này:

Là xuất hiện cơn đau bụng kinh ngày càng gia tăng kèm một khối u vùng bụng ngày càng to ra. Điều trị thuốc được ưu tiên chỉ định khi khối u còn nhỏ hoặc trước và sau khi phẫu thuật nhằm tiêu diệt triệt để các khối lạc chỗ. Tuy nhiên, bệnh rất thường hay tái phát.

Cơ chế của cơn đau là do nội mạc xung huyết rồi bong ra nên u lạc nội mạc bị cương to và đau theo chu kỳ biến đổi nội tiết của vòng kinh và đau giảm dần khi hành kinh rồi hết. U lạc nội mạc sẽ tự khỏi khi mãn kinh.

Trong trường hợp này có nên điều trị bằng phẫu thuật?

Khi bị u lạc nội mạc tử cung phần lớn bệnh nhân yêu cầu phải điều trị để giảm đau. Điều trị bằng phẫu thuật rất ít hiệu quả vì không thể nào lấy đi hết được các u lạc chỗ này, đồng thời phẫu thuật để lại nhiều hậu quả xấu như dính các tạng và điều đáng ngại nhất là vô sinh.

Các thuốc dùng để điều trị u lạc nội mạc tử cung

– Các thuốc giảm đau, giảm co bóp và kháng prostaglandin như: paracetamol, ibuprofen, diclofenac,ibufen.Các thuốc giảm co bóp tử cung như papaverin, atropin ( các thuốc này có tác dụng giảm đau rất ít)

– Các thuốc có tính kháng estrogen như androgen,danazol và nhất là progesterol hiện đang được dùng nhiều vừa đề phòng được cơn đau xuất hiện vừa có thể chữa khỏi được bệnh,không cần mổ, chữa được tình trạng vô sinh do u lạc nội mạc tử cung sinh ra. Một số progesteron và dẫn xuất của progesteron dễ mua và thông dụng trên thị trường: luteran, primolut not (norethisteron),colpron (medrogesteron), duphaston (dydrogesteron), meroxy progesteron, lutenyl…

Phần lớn các thuốc này có cả dạng uống và dạng tiêm.Khi dùng cần có sự chỉ định của bác sĩ sản phụ khoa.

Kết quả điều trị tức thời:  là 70% trong những bệnh nhân lạc nội mạc thể trung bình và thể nhẹ.Tỷ lệ có thai khoảng 52%, ít nhất là 46% cho các đợt điều trị từ 3 đến 6 tháng.Tỷ lệ tái phát sau 15-18 tháng có thể lên tới 20%. Nhiều bệnh nhân sau khi sinh đẻ thì hết hẳn các triệu chứng của bệnh lạc nội mạc tử cung.Trong thực tế lâm sàng siêu âm và soi ổ bụng là những biện pháp chẩn đoán và theo dõi bệnh rất tốt.

Ngoài các thuốc trên các thuốc dùng trong kế hoạch hoá gia đình như DMPA và thuốc tránh thai đêù có thể dùng để điều trị tốt.Với các thuốc này các dấu hiệu thống kinh thuyên giảm ngay trong tháng đầu sử dụng và các khối u lạc nội mạc nhỏ dần đi ( quan sát thấy rõ bằng siêu âm hay nội soi).Trong những tháng sau các dấu hiệu giải phẫu bệnh học của các u lạc nội mạc teo dần với thoái triẻen nội mạc ( quan sát thấy từ tháng thứ hai sua khi dùng thuốc).Tỷ lệ có thai giao động từ 30-76% và tỷ lệ tái phát hàng nǎm khoảng 10% theo các nghiên cứu mới.

Các thuốc tránh thai có cả estrogen và progestin có hiệu quả cao, dễ chịu đựng cho bệnh nhân về giá cả, dễ mua và ít tác dụng phụ nhưng cần điều trị liên tục lâu dài từ 6-9 tháng.Tác dụng không mong muốn rõ nhất là mất kinh. Các thuốc tránh thai này được chỉ định tốt cho những bệnh nhân chưa muốn có con ít nhất trong vòng 12 tháng tới và bệnh chưa ở trong tình trạng nặng hoặc quá nặng.

Tóm lại cơ chế chủ yếu trong chế độ điều trị là tạo ngay ra một môi trường thiếu nhiều estrogen trong cơ thể có ích cho việc giảm nhỏ khối u và sau đó duy trì tình trạng thiếu estrogen vừa phải. Điều trị như vậy cũng có tác dụng giảm thống kinh rất mạnh.